W debacie publicznej wrócił temat wpływu mediów społecznościowych za sprawą nowej książki Haidta "The Anxious Generation". Haidt wraz ze współpracownikiem powołują się w niej na liczne dane i badania sugerujące, że jako społeczeństwo mamy palący problem. Serwisy takie jak Facebook czy TikTok negatywnie oddziałują na młodzież, wyraźnie zwiększając ryzyko depresji i zaburzeń lękowych, a także prowadząc do nadmiernej izolacji. Temat zrobił się gorący i doczekał się chociażby ostrej krytyki w eseju z Nature oraz odpowiedzi Haidta na ten esej.
Haidt proponuje dość radykalne rozwiązanie - blokadę social mediów przed 16. rokiem życia. Argumentuje przy tym, że nawet jeśli się myli, koszty wprowadzenia tego zakazu będą mniejsze niż w sytuacji, gdy ma rację, a zakaz nie zostanie wprowadzony. Dlaczego akurat 16? Zakładam, że próg jest dokładniej uzasadniony w książce, której nie czytałem. Ale nie jest chyba zaskakującym założenie, że poniżej określonego wieku narzędzie robi się na tyle niebezpieczne, że najlepiej odciąć od niego wszystkich zbyt młodych. Kwestia oceny ryzyka oraz odpowiedzialności za krzywdę. Czy taka blokada zbiorowa ze względu na wiek jest ok, to inna sprawa. Podobne dyskusje toczymy wokół alkoholu czy pornografii.
2. Sposób użycia ma znaczenie?
Nie znam treści książki, ale zastanawiam się, na ile dostępne dane pozwalają stwierdzić, jakie konkretnie zachowania wyniszczają. Jestem w stanie sobie wyobrazić, że np. większe szkody wywołuje bezmyślne scrollowanie ściany podbijającej kontrowersje niż świadome odwiedzanie profili trzymających poziom. Bo nie da się ukryć, że alarmujące dane nie dotyczą okresu świetności for internetowych. Niepokojące trendy zbiegły się wraz z rozwojem addictive software design oraz dominacji treści nastawionych na podkręconą autoprezentację i złośliwość.
Weźmy np. wzrost zaburzeń lękowych czy tam lęku społecznego (anxiety bywa różnie rozumiane). Jednym ze składników fobii społecznej jest zbyt silny lęk o tym, co inni sobie o nas pomyślą. Scrollując media społecznościowe natomiast widzimy, że wszyscy nieustannie dostają po dupie za to, jacy są. Czytelnik też co chwila o sobie czyta przykre rzeczy. Taki człowiek sobie myśli, że to pokazuje, co ludzie sądzą o innych na prawdę. Więc bardziej boi się, co inni o nim pomyślą. Media społecznościowe nauczyły go, że po byle drobiazgu inni już zieją pogardą.
W przypadku for, jak robiło się toksycznie, to zawsze można było odejść, bo było zwykle wiele alternatyw. A obecnie niemal wszystko zassali giganci, nastawieni na największą monetyzację naszej uwagi. A nic tak nie trzyma uwagi jak oburzenie. Pisałem o tym we wpisie Toksyczna używka - media społecznościowe. Poza tym zostaliśmy przyzwyczajeni do takiego pobudzenia emocjonalnego, że spokój i rozwaga mogą być... nudne.
3. Młodzież na dworze?
Z wizją Haidta mam pewien problem - czy młodzi ludzie po odcięciu od mediów społecznościowych faktycznie staną się nagle bardziej towarzyscy i będą więcej czasu spędzać na dworze? Haidt właśnie tak uważa, ale ja powątpiewam. Jestem introwertykiem i większość dzieciństwa spędziłem przed gazetami, telewizorem i komputerem. Media społecznościowe we współczesnej formie zaczęły w Polsce intensywniej wchodzić, gdy kończyłem gimnazjum, a dość długo nie widziałem powodu, by je zakładać. Dopiero pod silnym przymusem środowiskowym zrobiłem to pod koniec liceum. We współczesnych czasach mamy więcej rozrywek, które nie wymagają człowieka obok. Z tego może wynikać decyzja, by zostać w domu, zamiast kręcić się po ulicach. Bez mediów społecznościowych nadal da się cieszyć z bycia samemu. Można też rozważać, czy spłycenie relacji z powodu ideologii samodzielności nie uczyniło ich na tyle bezwartościowymi, że młodym ludziom nie chce się ich utrzymywać. Zwłaszcza, że z powodu trendów kulturowych wymaga to coraz większego wysiłku.
Książki, telewizja czy gry komputerowe mogą być faktycznie mniej destrukcyjne niż media społecznościowe. Sam widzę po sobie, że jak przeholuję ze społecznościówkami, to już tego dnia mogę zwykle zapomnieć o porządnym skupieniu. Mimo że od drastycznego ograniczenia sociali minęło u mnie dużo czasu, nadal przyłapuję się na pokusie, by coś poscrollować. Zdarza się, że w ten sposób polatam sobie po kanałach na Pociągopolis, mimo że wszystkie wiadomości już czytałem. Uzależnienie od gestów wbiło się tak mocno, że śladów nie mogę się pozbyć do dzisiaj. W ogóle nie miałem czegoś takiego z gazetami, telewizją, grami komputerowymi czy forami dyskusyjnymi. Jak bodziec przestawał dawać frajdę, to po prostu zajmowałem się czymś innym. A na takim Reddicie, Twitterze czy Facebooku często towarzyszła pokusa, by jeszcze trochę poscrollować, przy pełnej świadomości, że szanse zobaczenia czegoś fajnego są minimalne. Mechanizm opisałem we wpisie Kasyno w Twoim telefonie - media społecznościowe.
4. Co teraz?
Wyszło może trochę długie, ale chciałem spisać swoje przemyślenia.
A Wy co uważacie?
Czy faktycznie powinno się zablokować dzieciom dostęp do mediów społecznościowych? A może powinno się zablokować go także dorosłym?
Czy panika związana z mediami społecznościowymi ma solidne podstawy? Czy może to histeria podobna do lamentu nad grami komputerowymi?
Zapraszam do dyskusji na wyższym poziomie niż to, do czego przyzwyczaiły nas media społecznościowe.
to chyba jednak jest możliwa jakaś szkoda (niekoniecznie nieodwracalna, problemem może być też szkoda trudna do odwrócenia). Haidt, jako użytkownik Tweetera, zapewne sam potrafi podać przykłady co by stracił, gdyby z Tweetera nie korzystał. I ja mogę podać przykład co ja bym stracił po odcięciu od Tweetera - dzięki Tweeterowi można w pewnym stopniu sprawdzić wiarygodność nowego ,,guru". Jeden z takich guru chce innym zakazać Tweetera, a sam z niego korzysta.
(właśnie dlatego jest moim ulubionym - bo dobrze przedstawia pewną ogólną wizję antropologiczną)
choćby z tego powodu że strona ta skupia się na tym, co rośnie w Polsce i jej użytkownicy raczej gorzej się spiszą przy florze innych rejonów geograficznych.
